ความเชื่อและข้อห้ามสำหรับคนท้องหรือแม่มานของภาคเหนือ

ประเพณีของคนภาคเหนือแต่ละประเพณีนั้นอาจจะมีความเชื่อและพิธีกรรมที่แตกต่างจากภาคอื่นๆอยู่บ้าง เนื่องจากวิถีชีวิตละความเป็นอยู่ ในวันนี้ แอดมินจะมาเล่าถึงความเชื่อและข้อห้ามสำหรับคนท้องว่ามีอะไรและ ต้องทำอะไรบ้าง สำหรับผู้ที่สนใจขนบธรรมเนียมประเพณีของคนเมือง ข้อมูลเหล่านี้ ยกมาจากหนังสือเรื่อง ประเพณี ชีวิตคนเมือง ที่เขียนโดย คุณ ศรีเลา เกษพรหม ค่ะ

ผู้หญิงท้องในภาษาเหนือ จะเรียกว่า แม่มาน  โดยการคลอดลูกของผู้หญิงชาวเหนือสมัยก่อนถือเป็นเรื่องที่ยิ่งใหญ่และสำคัญต่อชีวิตเป็นอย่างมาก เนื่องจากสมัยก่อนการแพทย์ยังไม่เจริญก้าวหน้า อุปกรณ์อะไรต่างๆก็อำนวยความสะดวกได้ไม่ดีเท่าที่ควร ทำให้การคลอดลูกในแต่ละครั้งต้องเสี่ยงเป็นเสี่ยงตาย กันเลยทีเดียว ทำให้คนท้องจึงต้องมีข้อห้ามและข้อปฏิบัติที่รัดกุมและเคร่งครัดเป็นอย่างมาก เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายกับแม่และเด็กในท้องได้ อีกเรื่องหนึ่งที่คนเมืองให้ความสำคัญมากคือความเชื่อเรื่องผีซึ่งพิธีปฏิบัติเหล่านั้นส่วนใหญ่มักทำเพื่อป้องกันผีร้าย ไม่ให้มารบกวนมารดาและทารก เนื่องจากสมัยก่อนนั้นเมื่อเกิดเหตุการณ์ใดๆที่หาสาเหตุไม่ได้ ก็มักจะโทษผีเอาไว้ก่อน ซึ่งในปัจจุบันความเชื่อเรื่องผีเหล่านี้อาจหายไป แต่ก็ยังคงมีคนอีกจำนวนไม่น้อยที่ยังคงเชื่อและหวาดกลัวอยู่ ทำให้ประเพณีเหล่านี้ยังคงสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน

ความเชื่อเรื่องของการแพ้ท้อง

การแพ้ท้องคือ อาการที่คนท้องจะรู้สึกคลื่นเหียนอาเจียนและอยากกินของแปลกๆ ผลไม้ก็อยากกินรสเปรี้ยว หรือถ้าเห็นใครกินอะไรก็อยากกินไปกับเขาหมด พอไม่ได้กินก็จะเกิดอาฆาตหรือชิงชังคนที่ไม่แบ่งให้  ทำให้คนทั่วไปจะกลัวแม่มานอาฆาต ทำให้เวลาตัวเองมีอะไรก็มักจะชวนแม่มานกินด้วยเพราะกลัวการถูกแช่งนั่นเองค่ะ สำหรับความเชื่อในเรื่องอยากกินของแปลกๆของแม่มาน คนเหนือจะเชื่อว่า จะทำให้รู้ว่าเด็กในท้องนั้นกำเนิดมาจากภพภูมิไหน เช่น  ถ้าแม่มานอยากกินของสดของคาว ก็เชื่อกันว่า เด็กในท้องเป็นสัตว์นรกมาเกิด  ถ้าแม่มาน อยากกินของที่มีรสหวาน ก็เชื่อว่าเด็กนั้นมาจากสวรรค์ ถ้าอยากกินผลไม้ แปลว่าเป็นสัตว์เดียรฉานมาเกิด อยากกินดิน แปลว่าเป็นพระพรหมลงมาเกิด และถ้าแม่มานอยากกินของเผ็ดของร้อนก็แปลว่าเป็นมนุษย์มาเกิด สิ่งนี้ทำให้แม่มานหลายคนอยากเป็นที่รักและอยากให้ลูกของตนโดดเด่นจึงเสแสร้งแกล้งว่าตนอยากกินดิน เพราะต้องการให้หลายคนเชื่อว่าลูกในท้องของตนเป็นพระพรหมลงมาเกิดนั่นเอง

การปฏิบัติตนและข้อห้ามของแม่มารหรือหญิงมีครรภ์นั้นมีมากมายจนหลายคนไม่อยากตั้งท้อง เช่น

ให้แม่มานทำงานเพื่อเป็นการออกกำลัง เช่น ตำข้าว ตักน้ำ ผ่าฟืน เป็นต้น เพราะเชื่อกันว่า แม่มานจะได้แข็งแรงและช่วยให้คลอดได้ง่าย อีกอย่างคือการลอดท้องช้าง เพราะเชื่อกันว่า แม่มานที่ลอดท้องช้าง จะคลอดง่าย แถมลูกที่คลอดออกมาจะเป็นเด็กที่ฉลาด และเลี้ยงง่าย

แต่สำหรับข้อห้ามสำหรับแม่มานก็คือ

1.ห้ามลอดรั้ว -เพราะเชื่อกันว่า การลอดรั้วนั้นจะทำให้คลอดยาก

2.ห้ามลอดแร้ววัว –ควาย- เพราะเชื่อกันว่าจะทำให้ลูกเกิดมาหลังโก่งเหมือนลักษณะของแร้ว

3.ห้ามผ่ามะพร้าว –เชื่อกันว่า แม่มานที่ผ่ามะพร้าว จะทำให้ลูกที่เกิดมามีหัวโตเหมือนลูกมะพร้าว

4.ห้ามกินอาหารในหม้อที่ยังไม่ได้ยกลงมาจากเตา-เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้เจ็บท้องคลอดนานขึ้น และคลอดยาก

5.ห้ามสามีขุกหลุมฝังเสา หรือตอกตะปู-เพราะเชื่อกันว่า ในระหว่างที่ภรรยาท้องอยู่ หากสามีขุดหลุมฝังเสาหรือตอกตะปูจะทำให้เด็กที่อยู่ในท้องไม่ยอมคลอดออกมาจากท้องแม่ได้ง่ายๆ และเมื่อแม่มานเจ็บท้องแต่ยังไม่ยอมคลอด คนเฒ่าคนแก่ มักจะให้สามีทบทวนดูว่า เคยขุดหลุมหรือตอกตะปูที่ไหนไหม ถ้ามีให้ไปรื้อออก

6.ห้ามข้ามเชือกที่ล่ามวัว-ควาย –เพราะมีความเชื่อว่า อาจจะทำให้เกิดการแท้งหรือบาดเจ็บได้

7.ห้ามนอนหงาย-เพราะเชื่อกันว่า ถ้าแม่มานนอนหงายถ้าเด็กดิ้นแรงๆจะทำให้ท้องแตกได้

8.ห้ามจับหรือถือยารักษาโรค – เพราะเชื่อกันว่า ยารักษาโรคเหล่านั้นจะเสื่อมประสิทธิภาพ

9.ห้ามทักทายผู้อื่นที่กำลังจะออกไปทำมาหากิน- เช่น ไปค้าขาย ไปหาปลา หรือไปเสี่ยงโชค เพราะเชื่อกันว่า  ถ้าแม่มานไปทักทายเขาจะทำให้อับโชค ซึ่งเวลาแม่มานทักคนที่ถูกทักจะรู้สึกไม่พอใจและหยุดการกระทำนั้น เช่น กำลังจะออกไปค้าขายเขาก็จะไม่ไปเพราะคิดว่าการที่แม่มานทัก จะทำให้ค้าขายไม่ได้ ซึ่งภาคเหนือเขาเรียกว่า แก๋น นั่นเองค่ะ เขาจึงต้องห้ามแม่มานเอาไว้ด้วย ว่า ในระหว่างที่ตั้งท้องอย่าไปทักคนอื่นมั่วซั่ว

10.ห้ามผูกข้อมือบ่าวสาว- เพราะมีความเชื่อว่า จะทำให้เกิดเรื่องไม่ดีขึ้นกับคู่บ่าวสาว

11.ห้ามข้ามไม้ที่จะใช้ปลูกบ้าน –เพราะเชื่อว่าไม้ที่จะเอาไว้ปลูกบ้านเป้นของสูงถ้าหากแม่มานข้ามจะทำให้ไม่มีผีบ้านผีเรือนหรือผู้ปกปักรักษาบ้านมาอยู่อาศัย

12.ห้ามสร้างวัตถุที่เป็นการกุศล เช่น สร้างกุฏิ สร้างวิหาร สร้างอุโบสถ สร้างบ่อน้ำ หรือสร้างศาลาต่างๆให้เป็นทาน อีกทั้งยังห้ามเป็นเจ้าภาพบวชพระบวชเณรอีกด้วย เพราะเชื่อกันว่า จะนำความวิบัติมาให้แก่ตัวแม่มานเอง

13.ห้ามไปงานศพ หรือไปเผาศพ –เพราะเชื่อกันว่าจะไปขัดขวางการขึ้นสวรรค์ของผู้ที่ตายไปแล้ว

14.ห้ามไปดูคนอื่นคลอดลูก- เพราะเชื่อว่า จะทำให้คนที่กำลังคลอดนั้นคลอดยากกว่าเดิม เพราะเด็กจะอายกันจนไม่กล้าคลอดออกมา

15.ห้ามเย็บปากหมอนหรือปากที่นอน –เพราะเชื่อกันว่าจะทำให้คลอดยาก

16.ห้ามยืนคาประตูบ้านหรือบันไดบ้าน –เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้เด็กเกิดค้างคาอยู่และคลอดยากขึ้น

17.เมื่อซักผ้าเสร็จห้ามบิดผ้าเด็ดขาด -เพราเชื่อกันว่า การที่แม่มานบิดผ้าจะทำให้เด็กที่เกิดมาปากเบี้ยวหรือตาเหล่

18.ห้ามหันหลังผิงไฟ –เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้รกติดและคลอดยาก

19.ห้ามดูสุริยคลาสหรือจันทรคลาส-เพราะเชื่อกันว่าลูกที่ออกมาจะตาเหล่หรือตาเขได้

เนื่องจากข้อห้ามต่างๆเหล่านี้แล้ว ยังมีอาหารบางประเภทที่แม่มานห้ามกินเด็ดขาด ด้วยก็คือ

1.ห้ามกินของเผ็ดของร้อน –เพราะเชื่อกันว่า หากแม่มานกินของเผ็ดหรือของร้อน จะทำให้ของร้อนหรือเผ็ดนั้นไประคายเคืองกับเด็กทารก

2.ห้ามกินข้าวอิ่มทีหลังผู้อื่น-เพราะเชื่อว่าจะทำให้คลอดยาก ดังนั้นจึงให้แม่มานกินไปสักนิดหนึ่งแล้วลุกออกจากวงข้าวเสียก่อน พอคนอื่นกินเสร็จค่อยกลับมากินใหม่ก็ได้

3.ห้ามกินหัวปลี-เพราะเชื่อกันว่ารกในท้องจะเปลี่ยนเป็นรูปร่างเหมือนหัวปลีที่มีปลายแหลมๆ ทำให้เมื่อจะคลอดรกจะไม่ยอมออกมาแต่จะขึ้นไปข้างบนและไปปิดลิ้นหัวใจทำให้อันตรายถึงชีวิตได้

4.ห้ามกินผักที่มีเครือ เช่น ตำลึง มะระ ยอดฟักทอง –เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้คลอดยาก

5.ห้ามกินหอย –เพราะเชื่อว่า กินหอยจะทำให้คลอดยาก อีกทั้งยังมีกลิ่นคาวมากเวลาคลอด แถมยังอาจทำให้เด็กทารกที่เกิดมาไม่ค่อยสบายหรือมีโรคเบียดเบียนบ่อยๆ

6.เนื้อวัว –เพราะเชื่อว่าเนื้อวัวเป็นอาหารแสลงและถ้าแม่มานกินเข้าไปจะทำให้เด็กเกิดใหม่เต็มไปด้วยไขมันและล้างออกยาก

7.กล้วยน้ำว้า-เพราะเชื่อกันว่าจะทำให้เด็กในท้องอ้วนและสมบูรณ์มากจนเกินไปทำให้คลอดยาก

8.ไข่ต่อ ไข่แตน-เพราะเชื่อว่า หากแม่มานกิน จะทำให้เด็กที่เกิดมามีนิสัยดุร้ายและชอบชกต่อย

9.ผลไม้แฝด-เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้มีลูกแฝด

10.ไข่ค้างฮังหรือที่เรียกกันอีกอย่างคือไข่ข้าว-ที่ห้ามแม่มานกินเพราะเชื่อว่าจะทำให้เด็กที่เกิดมาเป็นคนดื้อด้าน ว่านอนสอนยาก ไม่เชื่อฟังคำของพ่อแม่

11.ไส้ปลา-เพราะเชื่อกันว่าจะทำให้แม่มานเป็นเส้นเลือดขอด

นอกจากอาหารที่แม่มานห้ามกินเด็ดขาด แต่ก็ยังมีอาหารบางชนิดที่แม่มานควรกินเป็นประจำ ได้แก่

1.แกงผักปั๋ง หรือแกงผักปลัง-เป็นแกงที่มียางลื่นๆเชื่อกันว่า ถ้าแม่มานกินแกงผักปลังทุกวันเดือนดับ หรือเดือนเต็มจะช่วยให้คลอดง่าย

2.แกงหยวกกล้วย-เพราะเชื่อกันว่า จะทำให้เด็กที่คลอดออกมามีผิวขาวนวลเนียนเหมือนดังหยวกกล้วย

3.มะพร้าวอ่อน-เชื่อกันว่า ถ้าแม่มานกินมะพร้าวทั้งน้ำและเนื้ออย่างน้อยอาทิตย์ละครั้งจะช่วยให้เด็กที่เกิดมามีผิวพรรณที่สะอาดผุดผ่อง และไขมันติดเด็กทารกน้อย

และทั้งหมดนี้ก็เป็นความเชื่อเกี่ยวกับอาหารการกินและข้อห้ามต่างๆของอแม่มาน หรือคนท้องของชาวเหนือนะคะ ปัจจุบันหลายคนอาจจะได้ยินเรื่องราวเหล่านี้มาบ้าง แต่หลายความเชื่ออาจจะจางหายไปแล้ว แต่ที่ยกมาวันนี้ก็เพื่ออยากให้เพื่อนๆได้รู้กันว่า ความเชื่อของชาวเหนือสำหรับคนท้องนั้นมีอะไรบ้างค่ะ  เดี๋ยวยังไงแอดมินจะสรรหาเรื่องราวต่างๆที่น่าสนใจเกี่ยวกับคนเมืองมาเล่าสู่กันฟังนะคะ สลับกับการสอนคำเมืองเผื่อจะได้ไม่น่าเบื่อจนเกินไปค่ะ อย่างลืมรอติดตามกันด้วยนะคะ สวัสดีค่ะ